Navigeren door de complexiteit van read-and-publish-overeenkomsten

Het landschap van wetenschappelijk publiceren ontwikkelt zich snel en biedt constant nieuwe uitdagingen en kansen voor academische onderzoeksbibliotheken. Transformatieve en read-and-publish (RAP) overeenkomsten hebben zich ontwikkeld tot cruciale mechanismen in de overgang naar open access (OA). Deze overeenkomsten streven naar een verschuiving van de kosten van publiceren van abonnementsmodellen naar volledig open access, met als doel vrij toegankelijke onderzoek en informatie voor iedereen.

Nu OA steeds gebruikelijker wordt, zijn transformatieve overeenkomsten een belangrijk hulpmiddel geworden voor veel academische instellingen die voor deze overgang staan. Ze stellen bibliotheken in staat om een deel van hun budget te besteden aan publiceren in OA-vorm, zonder het traditionele abonnementsmodel helemaal los te laten.

Door de verschillende soorten transformatieve overeenkomsten te begrijpen, kunnen instellingen beter evalueren welke invloed deze contracten op hun financiële en operationele strategieën kunnen hebben. In dit artikel bespreken we de meest voorkomende soorten transformatieve overeenkomsten en belichten we hun unieke kenmerken en implicaties voor uw organisatie.

Wat zijn transformatieve overeenkomsten?

Het huidige abonnementsmodel voor wetenschappelijke tijdschriften is lange tijd een hoeksteen van bibliotheken en biedt studenten, docenten en onderzoekers toegang tot een verscheidenheid aan materialen. Dit model heeft met succes de verspreiding van kennis vergemakkelijkt en ervoor gezorgd dat instellingen de wetenschappelijke behoeften van hun docenten en studenten kunnen ondersteunen.

De meeste bibliotheken zijn inmiddels bekend met transformatieve overeenkomsten, en vele hebben het al onderzocht of zelfs toegepast als onderdeel van hun OA-strategieën. Deze overeenkomsten bieden een veelbelovende aanpak voor het beheren en financieren van wetenschappelijke communicatie.

Transformatieve overeenkomsten gebruiken een deel van de abonnementskosten om OA-publicaties door auteurs van abonnerende instellingen te ondersteunen. Deze geleidelijke verschuiving is bedoeld om uiteindelijk over te kunnen gaan van een toltoegangsmodel, gebaseerd op abonnementskosten, naar een model waarin uitgevers worden gecompenseerd door middel van artikelverwerkingskosten (ook wel bekend als article processing charges, ofwel APC's). Door zowel leestoegang als OA-publicaties te integreren in één enkele overeenkomst, vormen transformatieve overeenkomsten een belangrijk verschil met traditionele abonnementslicenties.

Deze overeenkomsten zijn bedoeld om het strategisch beheer van institutionele investeringen in publicatie in wetenschappelijke tijdschriften te verbeteren. Afhankelijk van de voorwaarden kunnen transformatieve overeenkomsten kostenneutraal zijn in vergelijking met wat organisaties nu betalen, of ze kunnen de oorspronkelijke kosten aanzienlijk overschrijden.

Instellingen maken daarom gebruik van hun bestaande financiële verplichtingen om te onderhandelen over overeenkomsten die OA-publicaties mogelijk maken voor een deel van de artikelen van hun onderzoekers, en die hen tegelijkertijd in staat stellen toegang te blijven verlenen tot waardevolle content achter betaalmuren.

Hoe werken transformatieve overeenkomsten?

Elke transformatieve overeenkomst is uniek en toegespitst op een specifieke context. Factoren zoals de huidige abonnementskosten en de hoeveelheid publicaties die een instelling of consortium bij een uitgever heeft, spelen allemaal een rol bij het vormgeven van deze overeenkomsten. Daarnaast is het vermogen van uitgevers om hun interne processen en workflows aan te passen van invloed op de voorwaarden van elke overeenkomst.

Tijdens deze overgangsperiode worden sommige vergoedingen die aan uitgevers worden betaald, aangeduid als “leesvergoedingen” om toegang te behouden tot content die nog achter betaalmuren zit. Een deel van de contractvergoedingen wordt nu echter toegewezen aan OA-publiceerservices. Recente versies van transformatieve overeenkomsten gingen meer en meer richting het volledig omzetten van de kosten naar de ondersteuning van OA-publiceren, waarbij de betalingen vaak in verhouding staan tot het aantal gepubliceerde artikelen. Deze progressie toont een duidelijke verschuiving naar systemische verandering van wetenschappelijk publiceren.

Transformatieve overeenkomsten vormen een strategische evolutie in academisch publiceren, waarbij de voordelen van het traditionele abonnementsmodel in evenwicht worden gebracht met de groeiende vraag naar open access. Door gebruik te maken van bestaande financiële overeenkomsten, kunnen bibliotheken hun steun voor open access vergroten en tegelijkertijd waardevolle toegang blijven bieden tot wetenschappelijke content.

Wat zijn artikelverwerkingskosten (APC’s)?

Artikelverwerkingskosten (APC's) zijn een belangrijk onderdeel van het OA-publicatiemodel. In het traditionele abonnementsmodel betalen bibliotheken voor leestoegang tot tijdschriftpakketten. In het OA-model zijn APC's echter vergoedingen die instellingen of auteurs (of andere belanghebbenden) aan de uitgever betalen om de kosten te dekken die gepaard gaan met het publiceren in een OA-tijdschrift.

Deze vergoedingen helpen uitgevers bij het beheren van de kosten voor redactionele processen, peer-review en de productie van artikelen. Read-and-publish (RAP) overeenkomsten worden ook gezien als een strategische aanpak om de voordelen van zowel abonnements- als OA-modellen in evenwicht te brengen. Deze overeenkomsten stellen organisaties in staat om een deel van de abonnementskosten te verschuiven naar APC's, waardoor OA-publiceren wordt geïntegreerd in het financiële kader zonder extra kosten aan de auteurs op te leggen.

Hoewel het traditionele abonnementsmodel een onderdeel blijft van academische bibliotheken, bieden APC's en transformatieve overeenkomsten aanvullende mogelijkheden om de toegankelijkheid en impact van onderzoek te vergroten. Door deze modellen strategisch te integreren, kunnen bibliotheken uitgebreide toegang blijven bieden tot wetenschappelijke content en tegelijkertijd de bredere doelen van open access ondersteunen.

Over RAP-overeenkomsten

RAP-overeenkomsten combineren toegang op abonnementsbasis met OA-publiceerkosten. Instellingen betalen één enkele vergoeding die zowel de kosten voor toegang tot content als de APC-kosten voor de OA-publicaties van hun auteurs dekt.

Voordelen van RAP-overeenkomsten

• Vereenvoudigt budgettering door kosten te consolideren.
• Stimuleert OA door extra APC-lasten voor onderzoekers weg te nemen.
• Ondersteunt een geleidelijke overgang naar OA, waarbij directe behoeften tot toegang in evenwicht worden gebracht met OA-doelen op de lange termijn.

Overwegingen bij RAP-overeenkomsten

• Deze overeenkomsten vereisen zorgvuldige onderhandelingen om een eerlijke prijs-kwaliteitverhouding te garanderen.
• Het succes hangt af van de inzet van de uitgever voor een overgang naar OA.

Gangbare OA-modellen

RAP's komen in verschillende vormen voor; sommige bronnen maken melding van wel 12 verschillende types. Deze contracten variëren afhankelijk van de uitgever en specifieke institutionele behoeften, zoals kosten, duur van de toegang, auteursrechtelijke modellen en bepalingen voor tekst- en datamining. Hoewel niet uitputtend, belichten we in dit overzicht enkele van de meest voorkomende RAP's.

Uitgevers rekenen een vergoeding per gepubliceerd item 

Kenmerken van dit type overeenkomst: 

• Transactioneel OA-model: Bekend model dat een vergoeding per gepubliceerd item in rekening brengt en de aanpak van vroege OA-pioniers volgt.
• Kostentoewijzing: Verschuift de publicatiekosten rechtstreeks naar de producenten van onderzoek.
• Schaalbaarheid: Bewezen effectief op grote schaal.
• Mondiale en disciplinaire gelijkheid: Er zijn vragen over of deze modellen gelijkwaardig kunnen worden gemaakt in verschillende regio's en academische disciplines.
• Redactionele standaarden: Er bestaat bezorgdheid dat ‘pay-to-publishing’-modellen redactionele standaarden kunnen beïnvloeden.

Synergetisch

Kenmerken van dit type overeenkomst: 

• Verscheidenheid en innovatie: Dit model vertegenwoordigt de meest gevarieerde categorie met voortdurende innovatie en experimenten.
• Institutionele samenwerking: Het vertrouwt op samenwerking tussen organisaties, zoals te zien is in modellen zoals Subscribe to Open (S2O). Een toenemend aantal uitgevers experimenteert met dit model.
• Kleinere portfolio's: Bewezen effectief voor kleinere portfolio's en prominente individuele titels.
• Zorgen over budget: Gezien de toenemende druk op bibliotheekbudgetten zijn er vragen over de duurzaamheid van modellen die afhankelijk zijn van abonnementen op gratis content.
• Vereiste abonnementen: Een bepaald volume aan abonnementen moet worden vernieuwd om de content als open access te kunnen publiceren; als de vernieuwingsdrempel niet wordt gehaald, blijft de content achter een paywall.
• Korting: Vaak gebaseerd op een gereduceerde abonnementsprijs, afhankelijk van een vast percentage van bestaande klanten die vernieuwen.
• Vernieuwingsdrempel: Als deze drempel wordt gehaald, is de content voor dat abonnementsjaar beschikbaar onder OA-licenties; zo niet, dan blijft de content gesloten.

Hybride lees- en publiceerkosten

Kenmerken van dit type overeenkomst: 

• Bundeluitbreiding: Oorspronkelijk ontworpen om kosten voor lezen en publiceren te combineren, maar omvatten nu ook pure publiceerovereenkomsten.
• Schaal en slagkracht: Dit model wordt gekenmerkt door opereren op schaal en het gebruik van gevestigde verkooproutes van uitgevers voor herbestemming van uitgaven aan abonnementen en open access.
• Onderhandelingen en inspanningen: Vanwege de complexiteit zijn aanzienlijke inspanningen nodig bij onderhandeling en implementatie.
• Wereldwijde prijsstelling: Er bestaat bezorgdheid over de consistentie van prijzen in verschillende regio’s in de wereld.
• Tweeledige betalingen: Bibliotheken of consortia betalen voor toegang via een abonnement (leesvergoeding) en een aparte OA-vergoeding, vaak een gestandaardiseerde verwerkingskost.
• Institutionele toestemming: Auteurs kunnen institutionele toestemming nodig hebben om OA te publiceren onder de voorwaarden van de overeenkomst.

Diamant of alternatieve financiering

Kenmerken van dit type overeenkomst: 

• Alternatieve financieringsbronnen: Deze overeenkomsten zijn afhankelijk van financiering uit bronnen buiten de bibliotheek, zoals van instellingen of verenigingen.
• Gevarieerde implementatie: Verschillen in deze modellen zijn afhankelijk van de financier en de duur van de gegarandeerde financiering.
• Controle en onafhankelijkheid: Er zijn vraagtekens op het gebied van redactionele controle, onafhankelijkheid en duurzaamheid op lange termijn.
• Missie-gedreven ondersteuning: Deze modellen komen vaak voor bij missie-gedreven organisaties, en stellen uitgevers in staat kostenvrije OA aan te bieden aan auteurs die verbonden zijn aan de instelling of vereniging.
• Kostendekkingsgarantie: Met dit model zijn de operationele kosten gegarandeerd gedekt, wat financiële stabiliteit biedt.
• Externe auteurs: Aan auteurs buiten de instelling of niet-leden kan een transactietarief in rekening worden gebracht.
• Financieringsbeperkingen: In sommige gevallen kunnen er door financieringsbeperkingen maar een beperkt aantal artikelen of boeken per jaar worden gepubliceerd.

Sterke punten en beperkingen van RAP-overeenkomsten

Sterke punten

RAP-contracten verschuiven het financiële model van wetenschappelijke communicatie van toegang op basis van abonnementen naar OA-publicatie. De belangrijkste kracht van dit model is het potentieel voor meer directe open access, wat leidt tot bredere verspreiding en zichtbaarheid van onderzoeksresultaten. Deze verandering belooft een einde te maken aan exclusieve contentrechten door het gebruik van creative-commons-licenties, waardoor onderzoekers en de maatschappij betere toegang krijgen tot onderzoek dat voorheen niet voor hen beschikbaar was.

Een ander belangrijk pluspunt is verbeterd financiële inzicht voor instellingen, waardoor betere kostenbeheersing en verantwoord gebruik van publieke middelen mogelijk wordt. RAP-overeenkomsten kunnen zorgen voor handhaving van de huidige financiële uitgaven terwijl het aandeel van OA-artikelen toeneemt. Bovendien kunnen deze overeenkomsten een duurzamer, transparanter en rechtvaardiger ecosysteem voor wetenschappelijke communicatie bevorderen door de introductie van kostentransparantie en marktconcurrentie.

Deze contracten kunnen ook gezien worden als noodzakelijk voor systemische veranderingen in wetenschappelijke communicatie, omdat ze instellingen een kader bieden om over te stappen van een volledig abonnementssysteem. Wanneer toonaangevende uitgevers hun inkomsten tijdens deze overgang behouden, heeft een transparante benadering van hun vergoedingen het potentieel om innovatie te stimuleren en nieuwe bedrijfsmodellen te inspireren.

Bovendien is er een verwachte vermindering van administratieve lasten voor onderzoekers, omdat instellingen de publicatiekosten kunnen dekken en brede toegang tot artikelen kunnen faciliteren. Deze verlaging van de kostendruk kan open access aantrekkelijker maken voor onderzoekers als zij hierdoor zonder extra kosten vrij kunnen publiceren in het tijdschrift van hun keuze.

Toename open access:

• Meer directe toegang tot onderzoekscontent.
• Bredere verspreiding en zichtbaarheid van onderzoeksresultaten.
• Einde aan exclusieve rechten door creative-common-licenties.

Financieel inzicht

• Beter financieel overzicht voor instellingen.
• Verbeterde kostenbeheersin en verantwoord gebruik van publieke financiering.
• Handhaving van huidige financiële uitgaven en toename van aantal OA-artikelen. 

Transparantie en marktconcurrentie:

• Introductie van kostentransparantie door het wegnemen van geheimhoudingsclausules.
• Bevordering van een eerlijk en gelijk ecosysteem voor wetenschappelijke communicatie.
• Stimulering van marktconcurrentie en innovatie in nieuwe diensten en bedrijfsmodellen.

Systemische verandering:

• Een kader voor de overgang van het paywallsysteem voor abonnementen.
• Drijft systemische verandering in bedrijfsmodellen in de richting van open access.
• Stimuleert de ontwikkeling en implementatie van nieuwe bedrijfsmodellen.

Lagere administratieve lasten:

• Instellingen kunnen de kosten voor publicatie dekken.
• Onderzoekers kunnen gemakkelijker zonder extra kosten in hun tijdschrift van keuze publiceren.
• Vrijheid om tijdschriften te kiezen en toegang te krijgen tot een breed scala aan publicaties.

Beperkingen

Ondanks de potentiële voordelen van RAP-contracten zijn er ook beperkingen voor het wetenschappelijke uitgeverslandschap. Hoewel gevestigde uitgevers goed zijn toegerust om met de complexiteit van RAP-overeenkomsten om te gaan, is er een mogelijk risico van verminderde concurrentie op de markt. Dit zou het bredere transformatiepotentieel van deze overeenkomsten kunnen beperken door zich voornamelijk te richten op de verschuiving naar open access in plaats van het stimuleren van nieuwe bedrijfsmodellen en meer concurrentie in het publicatielandschap.

Een ander nadeel is de mogelijkheid van een kostenstijging, wat nieuwkomers kan uitsluiten en de budgetten van bibliotheken onder druk kan zetten. Het gebrek aan kostentransparantie en de mogelijke stijging van de publicatiekosten kunnen bibliotheken ervan weerhouden middelen uit abonnementsbudgetten te verschuiven om uitgevers van volledige open access te ondersteunen. Deze situatie kan onderzoeksintensieve universiteiten die grote hoeveelheden onderzoek produceren benadelen en hun tarieven onhoudbaar maken. Bovendien zouden onderzoekers de voorkeur kunnen geven aan het publiceren in OA-tijdschriften van grote uitgevers die onder RAP-contracten vallen, waardoor kleinere uitgevers op een zijspoor worden gezet en hun voortbestaan in gevaan komt.

Minder concurrentie en invloed kleinere uitgevers:

• Grote uitgevers zijn beter uitgerust voor het behandelen van RAP-contracten, wat de concurrentie op de markt kan verminderen.
• Onderzoekers kunnen de voorkeur geven aan OA-tijdschriften van grote uitgevers.

Potentiële kostenstijging:

• Stijging van publicatiekosten en gebrek aan kostentransparantie. 
• Bibliotheken kunnen worstelen met het herverdelen van abonnementenbudgetten om volledige OA-uitgevers te ondersteunen.
• Kosten kunnen onbetaalbaar zijn voor onderzoeksintensieve universiteiten.

Transformatieve overeenkomsten vertegenwoordigen een belangrijke verschuiving in wetenschappelijk publiceren en sluiten aan bij de bredere beweging naar open access. Elk type overeenkomst biedt verschillende voordelen en uitdagingen, en de juiste keuze hangt af van de specifieke behoeften en prioriteiten van uw organisatie.

Om door dit landschap te navigeren is een strategische aanpak nodig, gebaseerd op een goed begrip van zowel de financiële implicaties als de bredere impact op wetenschappelijke communicatie. Door deze transformatieve overeenkomsten te omarmen, kunnen academische bibliotheken het voortouw nemen in het bevorderen van een open en rechtvaardige onderzoeksomgeving.