Wirus RSV jest jedną z najczęstszych przyczyn infekcji dróg oddechowych, zwłaszcza wśród niemowląt i dzieci. W obecnym sezonie infekcyjnym liczba hospitalizacji związanych z RSV rośnie wcześniej niż zwykle i jest większa niż szczytowe poziomy obserwowane przed pandemią COVID-19. Dzięki DynaMed odpowiadamy na 10 najczęściej zadawanych pytań dotyczących wirusa RSV.
1. Czy wirus RSV atakuje jedynie dzieci?
Niemal wszyscy ludzie zostają zakażeni wirusem RSV zanim ukończą 2 lata, jednak ponowne zakażenie może wystąpić wiele razy i we wszystkich grupach wiekowych, także w wieku dorosłym. Co ważne, rzeczywista skala zachorowań nie jest znana, ponieważ większość ludzi nie zostaje poddanych testom.
2. Jaki jest przebieg kliniczny zakażenia RSV?
Infekcja RSV na wczesnym etapie charakteryzuje się objawami ze strony górnych dróg oddechowych, takimi jak wyciek z nosa czy gorączka. Choroba zwykle jest łagodna i ustępuje samoistnie u starszych dzieci i dorosłych. Jeśli jednak infekcja obejmie dolne drogi oddechowe, może rozwinąć się w zapalne uszkodzenie płuc (klinicznie nazywane zapaleniem oskrzelików), powodujące objawy takie jak kaszel, przyspieszony oddech i zwiększony wysiłek oddechowym z retrakcją klatki piersiowej i świszczącym oddechem.
3. Jakie są czynniki ryzyka rozwoju zapalenia oskrzelików?
W przypadku niemowląt czynnikami ryzyska zapalenia oskrzelików są: wiek poniżej 12 tygodni, wcześniactwo, brak karmienia piersią, ekspozycja na dym w okresie płodowym oraz zaburzenia wpływające na rozwój układu sercowo-płucnego, wrodzone wady serca lub niedobór odporności.
Ciężki przebieg choroby jest rzadkością w przypadku osób dorosłych, jednak niektóre grupy mogą być narażone na rozwój choroby w dolnych drogach oddechowych. Należą do nich osoby w wieku powyżej 65 lat, osoby z niedoborem odporności oraz osoby z chorobami sercowo-płucnymi.
4. Co powoduje niewydolność oddechową w zapaleniu oskrzelików RSV?
Jedną z cech charakterystycznych zapalenia oskrzelików wywołanego przez RSV jest obrzęk podśluzówkowy, który prowadzi do produkcji śluzu i utrudnia przepływ powietrza. Przypuszcza się, że układ odpornościowy niemowląt może odmówić odpowiedzi przeciwwirusowej typu 1, decydując się na zwiększone wytwarzanie mucyny. Ponieważ mucyny są glikozylowanymi białkami wytwarzanymi przez komórki nabłonka, nadmierna ilość śluzu w drogach oddechowych w nie do końca rozwiniętych płucach niemowląt powoduje niewydolność oddechową w zapaleniu oskrzelików wywołanym RSV.
5. Czym RSV różni się od innych wirusów atakujących układ oddechowy?
Jedynym sposobem na odróżnienie RSV od innych wirusów jest przeprowadzenie testu. Korzysta się z testów PCR lub szybkich testów antygenowych. Testy wirusowe często są wykonywane w teście multipleksowym, który jednocześnie sprawdza obecność kilku wirusów (jak np. RSV, grupa i SARS-CoV-2) z jednej próbki.
Przed pandemią COVID-19 testów wirusowych nie wykonywano rutynowo u osób z infekcją dróg oddechowych, nawet u osób z zapaleniem oskrzelików, ponieważ wynik potwierdzający nie zmieniał postępowania klinicznego. Od czasu pandemii większość hospitalizowanych pacjentów jest rutynowo badana na obecność wszystkich trzech wirusów, aby mieć pełen obraz możliwości leczenia, wymagań dotyczących izolacji oraz aby móc przewidzieć przebieg kliniczny choroby.
6. Jak leczy się zapalenie oskrzelików RSV?
Opieka nad zakażonym RSV z rozwiniętym zapaleniem oskrzelików obejmuje dbałość o nawodnienie organizmu, dostarczanie dodatkowego tlenu oraz leki przeciwgorączkowe w razie potrzeby. Leki rozszerzające oskrzela (takie jak epinefryna w nebulizacji) i kortykosteroidy nie są rutynowo zalecane ze względu na ograniczone dowody na ich skuteczność. Kortykosteroidy wziewne mogą być stosowane w pewnych okolicznościach, takich jak kontrola astmy. Terapia rozszerzająca oskrzela może przynieść korzyści dorosłym z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP) i zakażeniem RSV. Nie ma dowodów wskazujących na skuteczność leków przeciwwirusowych jak rybawiryna.
7. Dlaczego ludzie mogą zakazić się RSV wiele razy?
Ludzie mogą zarazić się wirusem RSV wiele razy w ciągu swojego życia, ponieważ odpowiedź immunologiczna na zakażenie RSV nie jest w pełni ochronna. Chociaż istnieją różne szczepy krążącego wirusa RSV, ludzie mogą zostać ponownie zainfekowani tym samym szczepem. Częściowa odporność na wcześniejszą infekcję nie może całkowicie zapobiec chorobie wywołanej przez RSV, ale prawdopodobnie zmniejsza ryzyko ciężkiej choroby u starszych dzieci, młodzieży i dorosłych.
8. Jakie postępy poczyniono w profilaktyce choroby bez zatwierdzonej szczepionki RSV?
Było kilka nieudanych prób opracowania szczepionki zapobiegającej zakażeniu wirusem RSV i chociaż przeprowadzono wiele badań klinicznych, żadna szczepionka przeciwko wirusowi RSV nie jest obecnie zatwierdzona do użytku. Testowane są trzy podstawowe strategie zapobiegania RSV: szczepionki białkowe dla kobiet w ciąży (dla biernej odporności noworodków), profilaktyka przeciwciałami monoklonalnymi dla noworodków i żywe atenuowane szczepionki dla niemowląt.
Zgodnie z komunikatem prasowym firmy Pfizer, ich prefuzyjna szczepionka oparta na białku F, podawana kobietom w ciąży, zmniejszyła infekcje RSV wśród dzieci w pierwszych 90 dniach życia. Kilka innych szczepionek przeciwko RSV znajduje się w fazie 3 badań i oczekuje się, że wkrótce będą dostępne opcje szczepienia matek.
Paliwizumab jest przeciwciałem monoklonalnym skierowanym przeciwko glikoproteinie powierzchniowej F wirusa RSV. Przegląd Cochrane dotyczący pięciu randomizowanych badań wykazał, że paliwizumab zmniejszył liczbę hospitalizacji z powodu zakażenia RSV u niemowląt i dzieci w wieku poniżej dwóch lat. Jest zalecany dla niemowląt z grupy wysokiego ryzyka zapalenia oskrzelików. W badaniu z randomizacją wykazano również, że nowsze przeciwciało monoklonalne, nirsevimab, jest skuteczne u zdrowych wcześniaków.
9. Czy istnieją inne sposoby zapobiegania zakażeniu RSV?
Środki ochrony zdrowia publicznego wdrożone podczas pandemii COVID-19 drastycznie zmniejszyły liczbę zakażeń RSV w sezonie przeziębień/grypy 2020-2021. Chociaż środki takie jak zamykanie szkół nie są rozważane jako rozwiązania długoterminowe, a nawet sezonowe, maskowanie i poprawa wentylacji mogą być pomocne w zmniejszaniu częstości występowania wielu infekcji wirusowych układu oddechowego, w tym RSV.
10. Dlaczego wirus RSV rozprzestrzenia się tak dynamicznie w tym sezonie infekcyjnym?
Istnieje kilka teorii wyjaśniających, dlaczego pediatryczne oddziały intensywnej terapii są w tym roku pełne niemowląt i dzieci z RSV. Jedna z hipotez znana jako „dług immunologiczny” postuluje, że spadek zakażeń RSV w latach 2020-2021 w wyniku środków ostrożności podjętych podczas pandemii COVID-19 mógł skutkować bardziej podatną na zachorowania populacją.
Jest również prawdopodobne, że wzrost liczby przypadków RSV w tym roku wynika z połączenia czynników, które obejmują również dramatyczny wzrost rutynowych testów, poluzowanie środków powstrzymujących rozprzestrzenianie się pandemii i prawdopodobnie immunologiczne skutki samego COVID (nawet wśród dzieci z łagodnym przebiegiem choroby). Wszystkie te czynniki przyczyniłyby się do większej częstości występowania RSV w tym sezonie i potencjalnie do większego nasilenia.