Wist u dat er een ziekte is waarvan de naam afkomstig is van een kwade invloed vanuit de hemel? Dr. Steve Berger van GIDEON (Global Infectious Diseases and Epidemiology Online Network) gaat in dit artikel in op een fascinerende geschiedenis van de nomenclatuur van ziektes, waaronder de meest recente: COVID-19.
Weinig tot geen ziekten in de geschiedenis van de geneeskunde zoveel namen gehad als COVID-19, en al zeker niet in zo’n korte tijd. Wat slechts een maand of vier geleden begon als een lokale uitbraak van een “Novel Coronavirus”, is inmiddels een begrip dat in elk huishouden bekend is. Op het moment van schrijven is de officiële naam van de ziekte COVID-19: een COrona VIrus Disease dat voor het eerst geconstateerd werd in 2019.
Het virus dat deze ziekte veroorzaakt is SARS-Cov-2, een virus dat vergelijkbaar is met de pathogeen die verantwoordelijk was voor het eerste Severe Acute Respiratory Syndrome dat ons van 2002 tot 2003 bedreigde. In eerste instantie werd het virus het 2019-new coronavirus (2019-nCoV) genoemd.
De discrepantie tussen de naam van het virus en de naam van de ziekte is een beetje ongewoon, maar verschillende processen en doeleinden voor het benoemen van virussen en ziekten kunnen daar soms toe leiden. In veel gevallen worden virussen die besmettelijk zijn voor mensen genoemd naar de ziekte die ze veroorzaken. Zo wordt poliomyelitis veroorzaakt door het poliomyelitisvirus en influenza door het influenzavirus. De namen zelf zijn vaak minder voor de hand liggend. Het poliovirus valt cellen aan die zich in de grijze (Grieks: polios) materie (Grieks: myelos) midden in het ruggenmerg bevinden. Influenza is de oorspronkelijke Italiaanse term voor een ziekte waarvan men dacht dat het afkomstig was van een kwade invloed uit de hemel, net zoals men ervan overtuigd was dat een andere infectieziekte, malaria, veroorzaakt werd door vieze moeraslucht (mala aria).
De huidige pandemie wordt veroorzaakt door een virus dat onder een elektronenmicroscoop lijkt op een kroon (Latijn: corona). Om eenzelfde reden heeft het rotavirus, een veelvoorkomende oorzaak van diarree bij kinderen, zijn naam gekregen; dit virus lijkt op kleine wieltjes (Latijn: rota). Hoewel ebola geclassificeerd wordt als een filovirus, wat een weergave is van het filamenteuze uiterlijk van het virus, herinnert de naam zelf aan de plek waar het in 1976 voor het eerst ontdekt werd: een dorp in de buurt van de Ebola-rivier in de Democratische Republiek Congo. Op vergelijkbare wijze werd het westnijlvirus in 1937 voor het eerst geïdentificeerd in het Westnijldistrict van Oeganda, en het zikavirus in de jaren ’40 in het Zikawoud in Oeganda.
Op dit moment worden er zeven soorten van het coronavirus geassocieerd met menselijke ziekten:
- HCoV 229E
- HCoV OC43
- SARS-CoV
- HCoV NL63 (New Haven coronavirus)
- HCoV HKU1
- MERS-CoV (Middle East Respiratory Syndrome coronavirus)
- SARS-CoV-2
Net als ebola en zika zijn twee van deze virussen vernoemd naar de plaats waarin zij voor het eerst geconstateerd werden: New Haven en het Midden-Oosten. Omdat het vernoemen van een pathogeen naar de regio waarin het ontdekt werd als stigmatiserend gezien kan worden en geopolitieke consequenties kan hebben, heeft de Wereldgezondheidsorganisatie er een punt van gemaakt de termen “Wuhan” en “China” uit te sluiten bij het benoemen van de huidige ziekte. De naam SARS-CoV-2 werd gekozen volgens de normen van het International Committee on the Taxonomy of Viruses, nadat genetische sequentiebepaling aangetoond had dat het het meest overeenkomt met SARS-CoV (nu SARS-CoV-1 genoemd).
De termen COVID-19 en SARS-CoV-2 worden door de medische onderzoekscommunity gehanteerd, maar zorgen nog altijd voor verwarring in de algemene media. Een nuttige vergelijking is die met het humaan immunodeficiëntievirus (HIV); HIV is het virus dat AIDS veroorzaakt zoals SARS-CoV-2 het virus is dat COVID-19 veroorzaakt.
Over de auteur: Stephen A. Berger, M.D.
Stephen A. Berger, M.D. is geaffilieerd aan het Tel Aviv Medical Center waar hij zowel Directeur Geografische Geneeskunde als Directeur Klinische Microbiologie is geweest. Hij is daarnaast Emeritus Hoogleraar Geneeskunde van de University of Tel-Aviv School of Medicine. Dr. Berger is mede-oprichter van GIDEON Informatics, de organisatie die de GIDEON (Global Infectious Diseases and Epidemiology Network) webapplicatie en een reeks GIDEON e-books heeft ontwikkeld.
